Netbeheerder Liander leidt de energiedistributie over netten in een deel van Nederland dagelijks in goede banen. Een uitdaging die de afgelopen tien jaar steeds complexer is geworden door het decentraal opwekken van duurzame energie gecombineerd met een sterk groeiende energievraag. Aangezien het voldoende verzwaren van het elektriciteitsnet voor de sterk toegenomen vraag in korte tijd onmogelijk is, zet Alliander in op slim netbeheer. IT speelt dan ook een belangrijke rol binnen de netbeheerder. Datacenterspecialist All IT Rooms realiseerde op twee kritieke locaties datacenters en Control Rooms voor Alliander.
Alliander is een groep waarin verschillende bedrijven actief zijn. Naast netbeheerder Liander gaat het om Qirion, dat zich toelegt op de ontwikkeling van duurzame technologieën en intelligente energie-infrastructuren. Meetbedrijf Kenter levert innovatieve oplossingen voor energiemeting en -management.
Door de snelgroeiende vraag van zonne- en windparken, datacenters, laadpalen en de energie-intensieve glastuinbouwsector is het stroomnet op steeds meer plekken in Nederland vol. Waar zonneparken in minder dan een jaar worden aangelegd, kost het vijf tot acht jaar voordat het net door Liander is uitgebreid. Het Nederlandse stroomnet is dan ook niet ingericht op deze snelle en impactvolle ontwikkelingen.
Liander brengt schaarstegebieden in kaart. In deze gebieden en regio’s waarin de vraag in de toekomst naar verwachting toeneemt breidt Liander het net uit. Dit is een tijdrovende klus, onder meer door lange vergunningstrajecten- en procedures. Ook het grote tekort aan technisch personeel zet de uitvoering van het werk onder druk.
Zonneparken worden met name in dunbevolkte buitengebieden gebouwd, onder meer het oog op de lage grondprijs. Omdat de energievraag in deze gebieden van oudsher laag is, liggen hier relatief dunne stroomkabels. Hoewel Nederland over één van de betrouwbaarste stroomnetten ter wereld beschikt, is het honderd jaar geleden niet ontworpen voor grootschalige teruglevering van stroom.
Het aantal datacenters is de afgelopen jaren snel toegenomen, met name in de metropoolregio Amsterdam. Datacenters kennen een hoog stroomverbruik; het verbruik van één datacenter staat grofweg gelijk aan dat van een stad van 35.000 tot 140.000 inwoners. Netbeheerders, de datacentersector, overheden en de Economic Boards stelden eerder al een routekaart op voor plannen van de bouw van datacenters. Dankzij deze routekaart kan beter regie worden gevoerd.
Als netbeheerder heeft Liander een kritieke functie binnen de energievoorziening in Nederland. Het bedrijf kiest daarom bewust voor het geografisch spreiden van haar Control Rooms en datacenters voor het aansturen van de operationele technologie. Zo zijn in zowel Haarlem als bij het hoofdkantoor van Alliander in Arnhem vergelijkbare datacenters en Control Rooms gerealiseerd. Beide locaties kunnen als uitwijkcentra voor elkaar dienen.
Alliander kan zo een hoge beschikbaarheid garanderen, wat van cruciaal belang is gezien de taak die het bedrijf vervult. Ard de Lange, Technisch Consultant Datacenters bij Alliander, legt uit: “Stroomuitval kent een enorme maatschappelijke impact. Zo is twee jaar geleden een onderstation van TenneT in de regio Amsterdam defect geraakt. Het probleem ontstond om 08:00 uur en was om 09:00 uur al verholpen. Het openbaar vervoer reed echter pas aan het einde van de dag weer volgens de reguliere dienstregeling. Ook veel verkeerslichtinstallaties waren de hele dag ontregeld.”
Voor het omvangrijke project is een Europese gesloten onderhandse aanbesteding uitgeschreven, met de restrictie dat de Nederlandse taal gesproken moest worden. De aanbesteding omvatte de realisatie van twee Controls Rooms en een aantal datazalen in Haarlem en Arnhem, evenals de technische installaties voor deze locaties. Onderdeel was ook de integratie van IT-activiteiten vanuit een extern Amsterdams datacenter in de nieuwe Arnhemse dataruimten. “De keuze is gevallen op All IT Rooms, die de meeste punten scoorde op prijs, kwaliteit, tijd en andere beoordelingscriteria voor de technische installaties in het gebouw”, zegt De Lange.
Initieel maakte het renoveren van een bestaande locatie van Alliander aan de Hofmanweg in Haarlem onderdeel uit van de aanbesteding. “Gaandeweg liepen we tegen de uitdaging aan dat deze locatie sterk verouderd was. Het was een duur pand voor Alliander. Zo waren alleen nog datazalen aanwezig, maar geen personeel. Dit terwijl twee derde van dit pand oorspronkelijk beoogd was voor technisch personeel. Zij konden op de locatie echter niet meer terecht, aangezien het om een streng beveiligd pand gaat”, legt De Lange uit. “We hebben daarom een nieuwe business case geschreven voor dit deel van de aanbesteding en hebben gekozen voor nieuwbouw van een extra datacenter aan de Oudeweg in Haarlem.”
Hans van Dijk, Interim Project Manager Vastgoed, Control Rooms en Data Centers bij Alliander, voegt toe: “Bij de presentaties voor de aanbesteding mochten geen commerciële mensen aanwezig zijn. De presentaties moesten worden verzorgd door de mensen die uiteindelijk ook het team zouden gaan leiden. Het onderscheid tussen de verschillende partijen kwam hierbij goed naar voren. Je merkt ook gelijk of er wat betreft competenties een klik is met ons team.”
Opvallend was ook de vergoeding die Alliander aanbood voor partijen die deelnamen aan de aanbesteding. “We wilden zekerstellen dat we kwalitatief goede inschrijvingen kregen”, licht De Lange toe. Pieter Carlier, Senior Technical Consultant bij All IT Rooms: “Een goede inschrijving kost veel geld. Ter indicatie: aan deze aanbesteding hebben we bijna een jaar aan manuren besteed. Dat heeft deels te maken met de complexiteit doordat de aanbesteding drie locaties omvatte. Halverwege de aanbesteding is daarnaast een van de beoogde locaties geschrapt en vervangen door een andere locatie. Eerder uitgevoerd werk ging hierdoor verloren.” Door het extra werk wat dit besluit met zich meebracht is de vergoeding voor de aanbesteding door Alliander verhoogd.
De Lange: “Prettig is dat All IT Rooms de regie volledig op zich neemt en alle betrokken partijen aanstuurt. Ze hebben bijvoorbeeld ook vanaf dag één onze bestaande voorzieningen in stand gehouden.”
Ronald Kok, directeur van All IT Rooms: “Het bouwen en beheren van kritische omgevingen is waarin wij gespecialiseerd zijn; we doen niets anders. Wij kennen kritische omgevingen dan ook door en door, en begrijpen wat de consequenties kunnen zijn van verstoringen. Al onze processen zijn hierop ingericht.”
“Opvallend aan deze aanbesteding was onder andere dat er best veel ‘zachte criteria’ in verwerkt waren. Soft skills spelen binnen All IT Rooms een belangrijke rol in het contact met klanten. Door deze match gecombineerd met de harde technische criteria van de Control Room-locaties voelde deze aanbesteding dan ook direct aan als een project dat perfect bij All IT Rooms past.”
Bij het project zijn veel partijen betrokken geweest. Naast All IT Rooms waren dat NSecure voor de beveiliging van de locaties en Coare voor zowel de bouwkundige voorzieningen als het interieurontwerp van de kantoren en Control Rooms, evenals adviseurs van Alliander. “Deze partijen moesten nauw met elkaar samenwerken als partners, op elkaar inspelen en flexibiliteit tonen”, legt De Lange uit. Van Dijk voegt toe: ”Als we tegen een probleem aanlopen beschouwen we dit als een gemeenschappelijk probleem en bijvoorbeeld niet van een individuele (onder)aannemer. Hierdoor zijn vraagstukken veelal snel beantwoord en wordt de oplossing breed gedragen.”
“Bijzonder was ook de nauwe betrokkenheid van Alliander zelf bij het project; in plaats van een traditionele klant-leverancierverhouding werkten de partijen binnen het project als partners samen. Dat was erg leuk aan dit project”, zegt Kok. “Veel partijen willen op papier een samenwerking aangaan met leveranciers. In de praktijk werk je echter toch bijna altijd in een klant-leverancierrelatie. Dat was hier anders; we werkten binnen dit project echt samen als partners.”
“Alliander ervaren wij dan ook als een klant die anders is dan gemiddeld. Ze zijn inhoudelijk kritisch, wat soms tot stevige discussies leidde. Dat komt onder meer doordat Hans van Dijk en Ard de Lange heel goed op de hoogte zijn van de materie. Zij waren dan ook gedurende de volledige realisatie nauw betrokken”, aldus Kok. “Veel klanten schakelen ons juist in omdat zij intern niet over de benodigde inhoudelijke kennis beschikken; het is immers niet hun vakgebied. Dit project was voor ons dan ook extra uitdagend en leuk.”
Een belangrijke eis tijdens de aanbesteding was dat partijen bekend zijn met ITIL (Information Technology Infrastructure Library). “Aangezien we met hoog beschikbare omgevingen werken, hanteren we gestructureerde en gecontroleerde processen die we met workflowmanagement ondersteunen. ITIL is voor onze eigen IT’ers een ingeburgerde werkwijze”, legt De Lange uit. “We schrijven een change zodat we zaken op een afgewogen manier goed afhandelen. Alle betrokken partijen binnen het project weten dan ook heel goed dat zij een wijziging die morgen moet worden uitgevoerd niet vandaag kunnen aankondigen; je komt simpelweg het pand niet in.”
Deze werkwijze houdt ook verband met de strikte beveiliging op de locatie. Door de missiekritieke activiteiten die Alliander in zowel Arnhem als Haarlem uitvoert zijn beide locaties streng beveiligd. Dat betekent onder meer dat het pand alleen toegankelijk is voor geautoriseerde personen, bezoekers zich moeten aanmelden, allerlei veiligheidspoortjes aanwezig zijn en diverse locaties waaronder de datacenters alleen onder toeziend oog van de bewaking toegankelijk zijn. Dat vraagt om een strakke planning en gecoördineerde manier van werken.
Het project is gefaseerd uitgevoerd en van start gegaan in Haarlem. Het pand aan de Oudeweg in Haarlem is volledig gerenoveerd. Alle technische installaties zijn geheel vernieuwd, er is een nieuwe Control Room gebouwd en het pand is voorzien van diverse dataruimten. “Op deze fase van het project stond de nodige tijdsdruk. Zo moesten alle bewoners van het pand, wat met name IT’ers zijn, tijdelijk ergens anders worden gehuisvest”, zegt De Lange. “We hebben bewust ervoor gekozen beide locaties niet gelijktijdig aan te pakken, maar juist één voor één. Onder meer met het oog op het afbreukrisico dat je bij iedere verbouwing hebt. Door deze keuze konden we in Haarlem in feite een ‘greenfield’ creëren. Lessen die we hierbij trokken hebben we toegepast in Arnhem. De locatie in Haarlem is eind 2019 binnen budget, op tijd en met de gewenste kwaliteit gerealiseerd.”
In 2020 zijn Alliander, All IT Rooms en de overige betrokken partijen van start gegaan met de realisatie van vergelijkbare faciliteiten in Arnhem. De Lange: “Extra uitdagend bij de renovatie van de Arnhemse locatie was het aanpassen van de energie-, werktuigbouwkundige- en bouwkundige installaties in een live-omgeving. Het ging onder meer om datazalen voor IT en OT, wat onze meest kritische omgevingen zijn. Daarnaast huurt Ziggo in Arnhem een datazaal. Alle datazalen zijn tijdens de verbouwing in de lucht gebleven. Dit vroeg om militaire precisie.”
In 2021 is het laatste deel van het project uitgevoerd: de bouw van een geheel nieuw datacenter op de locatie Oudeweg in Haarlem. Samen met de bouwkundige partner van Alliander is hier het nieuwe pand gebouwd waarin het datacenter is gevestigd. In april 2022 is het datacenter opgeleverd en daarmee was de projectfase van deze aanbesteding afgesloten. Het ontwerp en de realisatie van de datacenters in zowel Arnhem als Haarlem is gebaseerd op Tier 4-eisen. De stroomvoorzieningen en installaties voor klimaatbeheersing zijn 2N redundant uitgevoerd.
Naast de realisatie neemt All IT Rooms ook services voor en het beheer van de locaties voor rekening. “We willen volledig ontzorgd worden, aangezien dit kritieke omgevingen zijn. Vanwege deze functie stellen wij heel andere eisen aan facilitair beheer dan andere locaties van Alliander. Als IT-afdeling nemen wij daarom ook het facilitair beheer van onze kritieke omgevingen voor onze rekening”, legt De Lange uit. Alliander is een full service contract aangegaan met All IT Rooms voor beide locaties, waar alles in zit tegen een vaste prijs. “Ongeacht of er één of tien lampjes kapotgaan, ik krijg er geen factuur van te zien.” Het contract kent een looptijd van vier jaar, waarna tweejaarlijks kan worden verlengd met een maximum van tien jaar.
Kok: “Het project was direct vanaf de start veel meer dan gebruikelijk op de lange termijn geënt, iets waarin het afwijkt van de normaal. Zo gaan klanten na de realisatie van een datacenter vaak een onderhoudscontract met een beperkte tijdsduur van circa drie jaar aan en zien daarna verder. Bij Alliander was het aangaan van een langdurige samenwerking altijd de insteek.”